به مجموعه مراقبت ها و اقدامات اوليه اي كه جهت نجات جان و يا جلوگيري از وخیم تر شدن وضعيت مصدوم يا بيمار تا قبل از رسیدن عوامل درمانی یا تحويل او به مراكز درماني توسط افراد آموزش ديده انجام مي شود، كمك هاي اوليه مي گویند .
1) نجات جان مصدومين يا بيماران و جلوگيري از مرگ آنان
2) كم كردن درد و رنج و اضطراب مصدوم
3) جلوگيري يا كاهش عوارض ناشي از مصدوميت يا بيماري
4) كمك به بهبودي آسيب ديدگان و بيماران
اصول كلي در برخورد با حوادث
1) ارزيابي صحنه آسيب و برطرف كردن مخاطرات احتمالي
2) محافظت از خود و مصدوم در مقابل عفونت و بيماري هاي واگير
3) رعايت تقدم در مصدومين ( اولويت بندي يا ترياژ)
4) جلب اعتماد مصدوم و ارزيابي اوليه و ثانويه او
5) اقدام به كمك هاي اوليه براي مصدوم به تناسب مصدوميت او
6) عدم جابجايي مصدوم يا بيمار مگر براي ضرورت
7) در خواست كمك در صورت نياز1) داشتن دانش و مهارت كافي در امر كمك هاي اوليه
2) حفظ خونسردي و توانايي در كنترل احساسات خويش
3) داشتن سرعت عمل در تشخيص ضايعات و انجام اقدامات لازم
4) داشتن توان خلاقيت و ابتكار عمل در اقدامات كمك رساني
5) داشتن انگيزه خدمت به همنوع
6) داشتن آراستگي ظاهري و خوش خلقي
7) دارا بودن خصوصيت اخلاق حرفه اي و امانتداری
8) داشتن قدرت تصميم گيري در انتخاب بهترين راه كمك رساني
9) برخورداری از اعتماد به نفس در انجام وظايف
10 ) اعتقاد داشتن به لزوم رعايت مقررات در حين كار و سلسله مراتب
1) كنترل صحنه و ارزيابي دقيق موقعيت
2) اولويت بندي مصدومين
3) محافظت از خود، مصدوم و ديگر افراد
4) ارزيابي دقيق مصدوم
5) ارايه كمك هاي اوليه و حمايت رواني مصدوم
6) در صورت ضرورت جابجايي و انتقال مصدوم
7) تهيه گزارش از اقدامات و مشاهدات
8) جلوگيري از انتقال و شيوع عفونت ها و بيماري ها
9) جمع آوري وسايل و مواد زايد مرتبط با مصدوميتپیشنهاد میگردد که در هنگام نزدیک شدن به بیمار یا فرد حادثه دیده خود را معرفی کنید اینکار باعث جلب اعتماد بیمار یا بستگان وی که در صحنه حضور دارند میشود همچنین در فرهنگ ما در شرایط خاص به نوعی کسب اجازه تلقی میشود و زمینه ی تنش و سوتفاهم را از بین میبرد همچنین در صورت امکان از روربرو به فرد نزدیک شوید تا شخص مصدوم برای پاسخ به شما مجبور به حرکت سر و گردن نباشد همچنین لازم بذکر است که ارزیابی اولیه باید در سریعترین زمان ممکن انجام شود چرا که نتایج حاصل از ارزیابی سناریوی انجام کمک اولیه را در ذهن امداد گر تداعی میکند.
در ارزیابی اولیه اگر مصدوم هوشیار بود و به یکی از محرک های شما پاسخ داد یا به ظاهر هوشیار بود موارد ABC به ترتیب چک میشود
A (airway) باز بودن راه های تنفسی.
B (BREATING) بررسی تنفس و نحوه نفس کشیدن.
C (Circulation) گردش خون و وجود نبض.
اگر مصدوم غیر هوشیار بود مراحل چک کردن به ترتیب CAB انجام میپذیرد
C (Circulation) گردش خون و وجود نبض.
A (airway) باز بودن راه های تنفسی.
B (BREATING) بررسی تنفس و نحوه نفس کشیدن.
طبق اخرین تغییرات روش CBA به عنوان اولویت توصیه میشود.
با تمرین و تکرار میتوان این موارد را به صورت همزمان چک کرد که بهترین حالت ممکن است.
1. مراقبت از خود
2. نحوه باز کردن راه هوایی
3. تعداد تنفس
4. تعداد نبض در افراد و محل های چک کردن نبض
در مقابل خطراتی ناشی از تماس با مواد عفونی مثل خون و ترشحات که میتواند در مواردی راه انتقال بیماری هایی مثل هپاتیت یا HIV باشد که برای جلوگیری از این موارد می توان استفاده از لوازم حفاظت فردی مثل دستکش لاتکس – ماسک تنفس دهان به دهان – امبوبک را توصیه کرد.
در مصدومين غير هوشيار زبان به انتهاي حلق افتاده و باعث بسته شدن مجراي تنفسي مي شود پس از انجام ماساژ بطرف سر مصدوم مايل شويد و پس از باز كردن دهان ونگاه كردن درون آن و اطمينان از عدم وجود جسم خارجي ، با استفاده از روش سريك دست خود را روي پيشاني او قرار دهيد و ( Head tilt \Chin lift) دست ديگر را زير چانه بيمارگذاشته و بطور همزمان پيشاني را به آرامي عقب برده و چانه را بالا بياوريد و با انگشتان شصت و اشاره همان دست كه پيشاني راعقب نگه داشته است ، دو حفره بيني را بطور كامل فشرده و مسدود كرده، سپس اقدام به انجام تنفس مصنوعي به بيمار كنيد . اما در صورت وجود جسم خارجي در دهان با استفاده از يك يا دو انگشت از يك سمت دهان آن جسم را بطريق جارو كردن خارج كنيد و در صورتي كه مواد استفراغ يا خون در دهان وجود داشت سر او را به يك طرف خم كرده تا مايع خارج شود و با يك انگشت كه بدور آن دستمالي پيچيده ايد دهان را پاك كرده و پس از آن اقدام به روش سر عقب چانه بالا وگرفتن بيني نموده و سپس تنفس مصنوعي را آغازكنيد.
در نوزادان از تولد تا 3 ماهگی 20 تا 50 تنفس
در کودکان بیشتر از 3 ماهگی تا 12 سالگی 15 تا 30 تنفس
بالای 12 سال بین 12 تا 20 تنفس
تعداد نبض در افراد و محل های چک کردن نبض
نبض كاروتيد در دو طرف گردن (سيب) لمس مي شود . در نوزادان و کودکان به دلیلکوتاهی گردن و امکان عدم مهارت امداد گر لمس اين نبض ممنوع است . بهتر است نبض بازویی در کودکان و نوزادان لمس شود .
نوزاد 100 تا 170 میانگین 140
کودک 1 تا 10 سال 60 تا 140 میانگین 90
10 سال به بالا و افراد بالغ 60 تا 100 میانگین 70
ورزشکاران حرفه ای 40 تا 60
سالمندان 50 تا 65
گ : گردش خون را چک کنید.
ح : چک کنید که فرد آسیب دیده در محل لمس شده حس دارد یا خیر.
ح : چک کنید مصدوم توان حرکت دادن قسمت آسیب دیده را دارد یا خیر ( بیشتر در له شدگی ها – پیچیدگی ها و در رفتگی ها ) به کار میرود .
ب : بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده در صورت امکان.
ی : یخ گذاشتن یا استفاده از کمپرس یخ روی قسمت یا عضو آسیب دیده.
ف : اعمال فشار بر روی ناحیه آسیب دیده به کمک باند کشی.
ا : استراحت دادن به عضو آسیب دیده.
شكستگي در اندام اغلب خفيف است. از آنجا كه معمولاً مركز درماني در نزديكي ما وجود دارد، آسيب اندام را ميتوان در همان وضعيتي كه هست و شما با آن مواجه شده ايد، با آتل بيحركت كنيد. بي حركت كردن يعني استفاده از هر وسيله براي آنكه آن قسمت آسيب ديده بدن را ثابت نگه داريد و جلوي حركت آن را بگيريد. به خاطر داشته باشيد در همه شكستگي ها پيش از اينكه مصدوم حركتي بكند، به منظور:
• كاهش درد
• پيشگيري از آسيب به عضله، اعصاب و ر گها
• پيشگيري از تبديل يك شكستگي بسته به شكستگي باز
• كاهش خونريزي و تورم
اندام مشكوك به شكستگي بايد بيحركت شود.
هر وسيله اي كه براي بيحرك كردن يك شكستگي يا دررفتگي بكار رود را آتل مي گويند. اين وسيله را مي توانيد بطور ابتكاري با تا كردن يك مقوا تهيه كنيد و يا از انواع آتل آماده باشد كه از بازار خريداري شود . نداشتن آتل آماده نبايد سبب شود كه اندام آسيب ديده را به درستي بي حركت نكنيد .
آتل گيري اغلب ابتكاري است. آتل هايي كه ابتكاري درست ميشوند از تا كردن مجله، مقوا، تخته، بالش، پتوي تاشده، ، يا حتي يك چتر ممكن است تهيه شوند.
يك آتل محكم، وسيله اي است كه تا نمي شود و براي آنكه اندام را نگه دارد، به اندام متصل مي شود. يك آتل محكم مي تواند از چندلايه تخته روي هم، يا يك مقواي سنگين ساخته شود، و يا يك آتل آماده باشد. در هر صورت، يك آتل محكم بايد آنقدر بلند باشد كه بتواند مفاصل بالا و پايين محل شكستگي را ثابت كند. آتل نرم، مانند آتل هوايي، بيشتر براي بيحركت كردن شكستگي هاي پايين پا و ساعد بكار مي رود. يك آتل خودي، يا آناتوميك اغلب هميشه در دسترس است. آتل خودي آتلي است كه در آن اندام آسيب ديده را به اندام سالم مي بندند، مانند انگشت كه وقتي آسيب مي بيند مي توان آن را به انگشت كناري، يا پاها را به همديگر، و بازوي آسيب ديده را به قفسه سينه بست و بيحركت نمود.
هر شكستگي و دررفتگي بايد پيش از آنكه مصدوم حركت كند، آتل بندي شود. هنگامي كه شك داريد آتل لازم است يانه، باز هم آتل ببنديد.
مبادا دررفتگي يا شكستگي ستون مهره، بازو، مچ دست، لگن، يا زانو را صاف كنيد، زيرا ر گها و اعصاب بزرگي از آن محل رد ميشوند، ممكن است آسيب ببينند. بجاي اين كار، اگر اندام از نظر گ ح ح (گردش خون، حس، حركت) سالم است، مفصل آسيب ديده را در همان وضعيتي كه با آن مواجه شد ه ايد، آتل بگيريد.
1. اگر زخم باز وجود دارد، آن را پيش از بستن آتل با پانسمان خشك و استريل بپوشانيد.
2. در اندام گ ح ح را بررسي كنيد. اگر نبض نداشت، و از مركز درماني ساعتها فاصله داشتيد، شكستگيي را كه در وسط استخوان باشد، و دررفتگي شانه يا كشكك زانو را راست كنيد تا جريان خون آن دوباره برقرار شود.
3. بعنوان يك قانون كلي، آتل بايد طوري باشد كه بتواند دو مفصل بالا و پايين استخوان شكسته را ثابت كند .
در شكستگي اندام فوقاني (دست ها) علاوه بر اينكه آتل ميگيريد بايد بازو را با يك دستمال به گردن آويزان كنيد.
4. اگردو امدادگر هستيد، يكي بايد محل آسيب ديده را تا اتمام آتل گيري نگه دارد.
5. اگر امكان دارد، اسباب آتل گيري را در دوطرف محل آسيب ديده قرار دهيد، به ويژه اگر دو استخوان مانند راديوس و اولناي ساعد يا تيبيا و فيبولاي ساق پا شكسته شده باشد. اين آتل (دوطرفه) يا ( آتل ساندويچي ) جلوي چرخيدن اندام را مي گيرد و نمي گذارد دو استخوان به هم برسند .
براي بستن يك آتل محكم، در حفرات طبيعي بدن و اطراف بدشكلي ها بالشتك اضافه قرار دهيد.
6. آتل را محكم ببنديد اما نه آنقدر محكم كه جريان خوني كه بايد به اندام برود قطع شود. پيش از آتل گيري و پس از آن گ ح ح را بررسي كنيد. اگر نبض پس از آن قطع شد، آتل را آنقدر شُل كنيد كه بتوانيد نبض را لمس كنيد. انگشتان دست و پا را بيرون آتل بگذاريد تا بتوانيد گ ح ح را راحت تر بررسي كنيد.
7. دستور بيفا را براي محل آسيب ديده اجرا كنيد. پس از بي حركت كردن اندام اگر ممكن بود، آن را بالا نگه داريد تا جاذبه زمين به كاهش فشار خون اندام آسيب ديده كمك كند و تورم را كاهش دهد.
اما اگراندام نبض ندارد، به هيچ وجه روي آن كيسه يخ نگذاريد.
بيشتر شكستگي ها نياز به انتقال سريع به مركز درماني را ندارند، مگريك بازو يا ران بدون نبض باشد، يعني جريان خون به آن اندام كافي نباشد. در اين موارد، لازم است خيلي فوري در جستجوی مراقبتهاي پزشكي باشيد.
حملة قلبي كه منجر به از كارافتادن قلب م يشود (ايست قلبي) بيشترين علت مرگ در كشورهاي توسعه يافته است اما غرق شدگي، خفگي، برق گرفتگي، و مسموميت دارويي نيز مي تواند باعث ايست قلبي بشود . در صورتي كه متخصصان كارآزموده اورژانس به موقع احياي قلبي ريوي و مراقبت هاي پيشرفته ( AED) دفيبريلاسيون خودكار خارجي (CPR)
را به مصدوم ارايه كنند، جلوي وقوع بسياري از مر گها گرفته مي شود.
مصدومي كه پاسخ نميدهد اما نفس ميكشد را بايد در وضعيت ( بهبودی ) بخوابانيد.
اما براي مصدومي كه نفس نميكشد خيلي فوري تنفس مصنوعي انجام دهيد. براي اين كار او را به پشت بچرخانيد، و از يكي از اين روش ها استفاده كنيد
هرچند در بيشتر موارد تنفس دهان به دهان موفقيت آميز است، گاه لازم ميشود كه تنفس را از راه بيني بدهيد؛ مثلاً اگر نتوانيد دهان مصدوم را باز كنيد، يا دندان هاي او به هم قفل شده باشد، يا نتوانيد اطراف دهان را براي تنفس دهان به دهان تميز كنيد، و يا دهان مصدوم به شدت مجروح شده باشد، و يا دهان مصدوم خيلي بزرگ باشد و يا مصدوم دندان نداشته باشد.
روش انجام تنفس دهان به بيني شبيه دهان به دهان است با اين تفاوت كه شما دم خود را از طريق بيني مصدوم و درحالي كه دهان او را با بالا نگه داشته و چان هاش را بسته ايد، با فشار وارد ري ههاي او مي كنيد. براي بازدم بايد دهان مصدوم را باز كنيد تا اگر انسدادي در بيني باشد، هوا دربرگشت از ريه، از دهان خارج شود.
در بيمار يهاي حنجره مانند سرطا ن اغلب لازم مي شود كه حنجره برداشته شود. براي اين افراد توسط جراحي يك سوراخ كوچك در پايين گردن ايجاد ميكنند كه به ناي راه دارد و به آن استوم ميگويند.
در تنفس دهان به استوم، دهان و بيني مصدوم در هنگام تنفس دادن بايد بسته نگه داشته شود، تا هوا به جاي پايين رفتن در ناي، به سمت بالا نرود. اين كار را مي توانيد با يك دست انجام دهيد . تنفس مصدوم را با نگاه كردن به استوم، يا گوش دادن به آن و يا لمس آن مي توانيد بررسي كنيد . بدن مصدوم و سر و گردنش را در يك سطح نگه داريد.
محافظ دهان دستگاهي است كه براي رعايت بهداشت و ايمني امدادگرطي دادن تنفس مصنوعي، روي صورت مصدوم مي گذارند.
اين دستگاه دو نوع دارد:
ماسكهاي احيا، وسايل پلاستيكي تميزي هستند كه دهان و بيني مصدوم را مي پوشانند. در اين ماسك ها يك دريچه يكطرفه وجود دارد كه نمي گذارد هواي بازدم مصدوم وارد دهان نجاتگر بشود .
اين وسيله پلاستيكي يك بخش دهاني دارد كه از آن نجاتگر تنفس مي دهد. مد لهاي ديگري نيز هستند كه راه هوايي كوتاهي دارند و بايد آن را در دهان و روي زبان مصدوم قرار داد. اينها كوچكتر و ارزانتر از ماسك هستند، اما ممكن است هوا از اطراف آن نشت كند به علاوه اين نوع فقط دهان مصدوم را مي پوشاند و بنابراين بيني را بايد با دست نگه داشت.
هنگامي كه محافظ در جاي خود قرار گرفت، نجاتگر به درون آن مي دمد.اين كار شبيه تنفس مصنوعي دهان به دهان است.
الف ) علایم گردش خون را به مدت 10 ثانیه چک کنید .
( نشانه های گردش خون عبارتند از نفس کشیدن – سرفه –حرکت – وضع طبیعی پوست و پاسخ دهی مصدوم .)
ب ) پاشنه يك دست خود را روي نيمه تحتاني جناغ مصدوم و بين دو سينهاو قرار دهيد.
با استفاده از دو دست، قفسه سينه را در حدود 3 تا 5 سانتيمتر به پايين فشار دهيد .
30 فشار با سرعت 100 بار در دقيقه وارد كنيد . راه هوايي را باز كنيد و دو تنفس آهسته (هريك دو ثانيه) بدهيد .
اين 30 فشار و دو تنفس مصنوعي را ادامه دهيد .
براي كودكان (1 تا 8 سال) فشار قفسة سينه را با يك دست انجام دهيد و به ازاي 15 فشار
(با عمق 2 تا 3 سانتيمتر) یک تنفس بدهيد .
پس از 4 دور انجام ( CPR) در حدود يك دقيقه ، دوباره علايم گردش خون را بررسي كنيد.
اگر نفس نمي كشد يا ديگر علايم گردش خون را ندارد ، بهCPR ادامه دهيد.
اگر نفس نمي كشد، اما ديگر علايم گردش خون را دارد، هر 15 ثانيه يك تنفس مصنوعي بدهيد.
اگر نفس مي كشد، مصدوم را در وضعيت بهبودي قراردهید (به پهلو).
هر چند دقیقه یک بار، بطور مجدد علایم گردش خون را بررسی کنید .
الف ) علایم گردش خون را به مدت 10 ثانیه چک کنید .
( نشانه های گردش خون عبارتند از نفس کشیدن – سرفه –حرکت – وضع طبیعی پوست و پاسخ دهی مصدوم)
ب ) اگر نفس نمی کشد ولی دیگر علاِئم گردش خون وجود دارد :
هر 3 ثانیه 1 تنفس مصنوعی بدهید.
هر یک دقیقه علائم گردش خون را بررسی کنید ( تقریبا به ازای هر 20 تنفس مصنوعی )
ج) اگر هیچ علائمی از گردش خون وجود ندارد :
CPR را شروع کنید.
1. دو انگشت خود را روی جناق سینه مصدوم ، و 1 انگشت پایین تر از خط فرضی بین دو نوک سینه قرار دهید .
2. 15 بار قفسه سینه را فشار دهید .
3. جناق را 1 تا 2.5 سانتیمتر ( تقریبا یک سوم یا نصف عمق سینه ) مستقیم به سمت پایین فشار دهید .
4. فشار های ملایم با سرعت تقریبا 100 بار در دقیقه وارد کنید .
5. یک تنفس آهسته بدهید .
6. این دوره 15 بار فشار و 1 تنفس را 5 دوره انجام دهید و سپس علایم گردش خون را چک کنید . اگرعلائم گردش خون وجود داشت ولی تنفس برقرار نبود تنفس مصنوعی را شروع کنید .
7. آنقدر CPR را ادامه دهید تا شیرخوار به حیات گردد یا 1 فرد آزموده مثل تکنسین اورژانس از راه برسد یا خود امدادگر از شدت خستگی ناتوان شوید .